Özel usulsüzlük cezası, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda bulunan idari vergi cezası türlerinden biridir. İlgili Kanun’un 352. maddesi genel usulsüzlük cezalarını, 353 ve devamı maddeleri ise daha ağır yaptırımlar öngörülmüş olan özel usulsüzlük cezalarını düzenlemektedir. Türk Vergi Hukuku sistemi yükümlünün beyanı esasına dayanmaktadır. Vergi yükümlüsünün beyanda bulunma yükümlülüğünü yerine getirmesi üzerine, idarece tahakkuk ettirilecek vergi miktarının tahsili ile süreç sonlanmaktadır. Söz konusu süreç içerisinde gündeme gelecek vergi mevzuatına aykırı fiiller kanun koyucu tarafından yaptırıma bağlanmıştır. Özel usulsüzlük cezası ile ilgili sıkça sorulan soruların cevapları bu makalemizde belirtilmiştir. Konu hakkında ek sorularınızın bulunması halinde sayfanın alt kısmından sorularınızı bize iletebilirsiniz.
Cezanın Hukuki Niteliği Nedir?
Özel usulsüzlük cezasını gerektiren haller çok çeşitlidir ve her birinin hukuki niteliği farklıdır. Bir hal vergi kabahati niteliğinde iken, bir diğer hal vergi suçu teşkil edebilmektedir. Fatura, serbest meslek makbuzu gibi belgelerin verilmemesi bir vergi kabahati niteliğindeyken, bu belgelerin ihtiva ettiği tutarların gerçek tutarlarla örtüşmemesi suç teşkil eder. Söz konusu ayrım öngörülen yaptırımın idari para cezası mı yoksa ceza ve güvenlik tedbiri mi olacağı, ilgili fiilin adli sicile işlenip işlenmeyeceği gibi hususlarda rol oynar.
Özel Usulsüzlük Cezası Nedenleri Nelerdir?
Vergi Usul Kanunu ve sair mevzuat gereği özel usulsüzlük cezası kesilmesini gerektiren başlıca haller şunlardır;
- Fatura, serbest meslek makbuzu gibi belgelerin verilmemesi, alınmaması yahut bu belgelerin gerçek tutar ile örtüşmeyecek şekilde düzenlenmesi
Bu halde söz konusu belgelere yazılması gereken miktarın veya miktar farkının %10’u kadar ceza kesilmektedir. Kanun koyucu bu hükümle, her türlü kazancın kayıtlara girmesini temin etmiştir. Söz gelimi faturaya 100.000 TL yazılması gerekirken 50.000 TL yazılmışsa, ilgili vergi yükümlüsüne 5.000 TL ceza kesilecektir. Her bir belge için kesilecek ceza 1.000 TL’yi aşamaz.
- Perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi düzenlenmemesi yahut usule aykırı düzenlenmesi
Maliye Bakanlığı tarafından düzenleme zorunluluğu getirilen bu belgelerin hiç düzenlenmemesi, usule aykırı düzenlenmesi, maddi gerçeğe aykırı düzenlenmesi, belge asılları ve örneklerinin farklı meblağlar içermesi, elektronik belge şeklinde düzenlenmesi gerekirken kağıt olarak düzenlenmesi halinde özel usulsüzlük cezası gündeme gelecektir. Her bir belge için 1.000 TL ceza kesilecek olup, bir takvim yılı içerisinde kesilebilecek maksimum ceza miktarı 500.000 TL’dir.
- Son tüketicilere kesilecek özel usulsüzlük cezası
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, serbest meslek erbapları, kazançları basit usulde tespit edilen tacirler, defter tutma yükümlüsü olan çiftçiler, vergiden muaf esnaflar dışındaki kişilerin fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihaz fişi ve giriş ve yolcu taşıma biletlerini almadıklarının tespiti halinde özel usulsüzlük cezası gündeme gelir. Bu halde kesilecek ceza her bir belge için 200 TL’dir. Vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından belge alınmadığına ilişkin tespit yapılmadıkça bu ceza kesilemez.
- Defter ve kayıtların ibraz edilmemesi ve vergi levhasının alınmaması
Günlük kasa defteri ile perakende satış ve hasılat defterinin, Maliye Bakanlığı’nca özel olarak tutma ve kayıt mecburiyeti getirilen defterlerinin işyerinde bulundurulmaması, bu defterlere düşülmesi gereken kayıtların düşülmemesi, yoklama ve inceleme yetkililerini defterlerin ibraz edilmemesi halleri ile vergi levhası bulundurma ve asma mecburiyetinde olanların bu yükümlülüğüne uymaması halinde özel usulsüzlük cezası gündeme gelir. Bu halde her bir tespit bakımından 500 TL ceza kesilir. Muhasebe standartlarına ve tek düzen hesap planına uymama Kanunen belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslara, muhasebeye ilişkin programların üretilmesi ve kullanılmasına ilişkin esaslara uymayanlara 12.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilir.
- Vergi numarası kullanarak işlem yapma zorunluluğuna uyulmaması
Söz konusu zorunluluk Bakanlıkça belirlenen kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek kişilere yüklenmiş olup vergi numarası kullanmadan yapılan her bir işlem için 600 TL ceza kesilir.
- Vergi kimlik numarası kullanma zorunluluğu bulunan kuruluşların yaptıkları işleme ilişkin bildirimleri gereği gibi yerine getirmemesi
Bu halde kesilecek cezanın miktarı 2.500 TL’dir.
- Belge basımıyla ilgili matbaacıların bildirim görevini yerine getirmemesi
Belge basımıyla ilgili bildirim görevini, ilgili süre zarfında hiç veya gereği gibi yerine getirmeyen matbaa işletmecilerine özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu halde söz konusu matbaa işletmecilerine 1.900 TL ceza kesilecektir.
- Elektronik ortamda belge düzenlenmesi zorunluluğuna uyulmaması
Vergi Usul Kanunu 8. maddesine dayanarak Maliye Bakanlığı’nca çıkarılan 509 sıra numaralı Genel Tebliğ uyarınca ilgili yükümlülerin elektronik belge düzenleme ve verme zorunluluğuna uymaması halinde özel usulsüzlük cezası gündeme gelir.
İlgili tebliğ uyarınca avukat, mühendis, mimar gibi meslek grupları serbest meslek makbuzlarını; bankalar dekont belgesini; sigorta, emeklilik ve reasürans şirketleri her türlü belgeyi; yetkili kurumlar döviz alım satım işlemlerini; EPDK’dan akaryakıt sektörü için lisans alan kurumlar her türlü belgeyi; hal kayıt sistemi uyarınca sebze meyve ticaretiyle uğraşan tüccar ve komisyoncular her türlü belgeyi elektronik ortamda düzenleyip vermelidir.
Özel Usulsüzlük Cezasında İndirim Mümkün Müdür?
Özel usulsüzlük cezasında indirim, Vergi Usul Kanunu 376. maddesinde düzenlenmiştir. Şayet vergi mükellefi veya sorumlusu kesilen özel usulsüzlük cezasının yarısını, ilgili ihbarnamenin kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanun’da öngörülen türden teminat gösterip vadenin bitmesinden 3 ay içinde ödeyeceğini bildirirse kesilen cezanın yarısı indirilecektir.
Özel Usulsüzlük Cezasında Uzlaşma Yapılabilir Mi?
Vergi mükellefleri ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde uzlaşma komisyonuna başvurabilir. Uzlaşma olması halinde, şayet mükellef uzlaşılan usulsüzlük cezasının %75’ini ödeme süreleri içinde öderse, üzerinde uzlaşılan cezanın %25’i indirilir.
Ceza Hakkında İptal Davası Açılabilir Mi?
Özel usulsüzlük cezası hakkındaki ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğinden itibaren 30 gün içinde vergi mahkemesinde iptal davası açmak mümkündür. Söz konusu iptal davasından önce, kesilen özel usulsüzlük cezasını düzeltme yoluna başvurulabilir. Düzeltme yetkisi, vergi dairesi müdürüne aittir. Düzeltme başvurusunun yapılmasından sürecin sonlanmasına kadar iptal davası açmak için öngörülmüş olan 30 günlük süre işlemez.
Şayet mükellef uzlaşma yoluna gitmişse, uzlaşma sağlanamadığı takdirde iptal davası açmak mümkündür. İptal davası açıldıktan sonra, aynı ceza için uzlaşma başvurusu yapılmışsa, uzlaşma talebi sonuçlanmadan önce vergi mahkemesi davayı incelemez. Her nasılsa uzlaşma başvurusuna rağmen vergi mahkemesi iptal davası hakkında karar vermişse, ilgili karar hükümsüzdür. Uzlaşma süreci sebebiyle iptal davası için öngörülen süre bitmiş veya 15 günden az kalmış ise, ceza muhatabı 15 günlük ek süre içinde iptal davası açabilir.
Özel Usulsüzlük Cezası ve Vergi Zıyaı Cezası Birlikte Verilebilir Mi?
Şayet bir fiil hem Vergi Usul Kanunu 353. madde kapsamında olması sebebiyle özel usulsüzlük cezasını gerektiriyor, hem de vergi zıyaı kapsamında bulunuyorsa hem vergi zıyaı cezası hem de özel usulsüzlük cezası ayrı ayrı kesilecektir. Bununla birlikte özel usulsüzlük cezası kesilmesini gerektiren fiil Vergi Usul Kanunu 353. maddesi dışında farklı bir hukuki kaynakta bulunuyorsa VUK 336 hükmü uygulanacak ve sadece miktar olarak ağır olan ceza kesilecektir.
Özel Usulsüzlük Cezası Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?
Usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden itibaren 5 yıl geçmekle birlikte ceza zamanaşımına uğrar.
Özel usulsüzlük cezası hakkında makalemizde cevabını bulamadığınız soruları aşağıdaki form aracılığıyla büromuza iletebilirsiniz.
