İhtiyati tedbir, dava süreci başlamadan önce veya yargılama sırasında, uyuşmazlık konusu üzerinde sonradan telafi edilmesi zor ya da imkansız olan zararların ortaya çıkmasını önlemek için başvurulan geçici hukuki koruma tedbiridir. Bu kapsamda kalıcı ve kesin mahkeme kararlarının alınması uzun sürebileceği ve bu süreçte uyuşmazlık konusu şey üzerinde davanın anlamını yitirebilecek değişimler gerçekleşebileceği için uygulamada oldukça yaygın ve önemli bir kurumdur.
İhtiyati tedbir ile ilgili sıkça sorulan soruların cevapları aşağıda belirtilmiştir. Konu ile ilgili başkaca sorularınızın olması halinde sayfanın en altından sorularınızı büromuza iletebilirsiniz.
İhtiyati Tedbir Ne Demek?
İhtiyat, kelime anlamı itibariyle herhangi bir durum gerçekleşmeden önce önlem almak anlamına gelir. Dolayısıyla ihtiyati tedbir de hukuken dava sürecinde bir hak kaybının oluşmasını ve uyuşmazlık üzerinde istenmeyen değişimlerin gerçekleşmesini önlemek için alınan tedbirlerdir.
İhtiyati Tedbir Nedir?
Tedbir kararıyla birlikte talep eden taraf, yargılama sürecinde ya da daha öncesinde dava konusu şeyin değişikliğe uğramasını veya kasten değiştirilmesini engeller. Tedbir talebinin kabul edilmesi halinde tedbir kararı, yargılama öncesinde talep edilmişse kabul tarihinden; öncesinde talep edilmemişse dava tarihinden itibaren dava konusu hükmün kesinleşmesine kadar geçerli olur. Görüldüğü üzere ihtiyati tedbir, geçici niteliktedir ve yalnızca hukuki süreç devam ederken yargılama sonuçlanana kadar haklı olan tarafın hak kaybına uğraması riskini ortadan kaldırmaya yönelik düzenlenen korumadır.
Geçici Hukuki Koruma Sağlayan Diğer Tedbirlerden Farkı Nedir?
Diğer bir geçici koruma tedbiri olan ihtiyati haciz ile arasında herhangi bir öncelik veya alternatiflik ilişkisi yoktur. İhtiyati haciz sadece para alacaklarına ilişkin alacak ve talepler için mümkünken; ihtiyati tedbir kural olarak para dışındaki alacaklar, talepler ve malvarlıkları için söz konusudur. Yine diğer bir koruma tedbiri olan delil tespitinde ise dava konusunun değil, ispat vasıtalarının koruma altına alınması söz konusudur.
İhtiyati Tedbir Kararının Özellikleri Nelerdir?
Tedbir talebi dava açılmadan önce veya dava devam ederken istenebilir. Dava devam ederken tedbirle ilgili her türlü kararı ise yargılamayı yapan mahkeme verir. Tedbir talebinde bulunan tarafın talebinin haklılığını yani tedbir konulmazsa telafisi güç veya imkansız hak kayıplarının oluşacağını ispat etmesi gerekir. Burada aranan ispat türü yaklaşık ispattır. Zararın oluşmasının kesin olması gerekmez, tedbir alınmazsa bir zararın ortaya çıkacak olma ihtimali yeterlidir. Geçici nitelikte olması sebebiyle karşı taraf dinlenmeden de tedbir kararı verilebilir ancak karşı tarafın sonrasında itiraz hakkı saklıdır. Ayrıca tedbir kararı kural olarak teminat karşılığı verilir. İstisnai hallerde teminatsız olarak verilmesi de mümkündür.
İhtiyati Tedbir HMK Düzenlemesi Nasıldır?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu gereğince hakim tarafından, hak veya malların muhafaza altına alınması ya da yediemine tevdii, bir şeyin yapılması ya da yapılmaması kararı verilebilir. Ancak bu tedbirler sınırlı sayıda değildir. Yani gerekirse hakim, telafisi güç durumu engelleyecek veya zararı ortadan kaldıracak her türlü tedbire hükmedebilir.
HMK İhtiyati Tedbir Türleri Nelerdir?
Kanunda açıkça ifade edilmemekle birlikte öğretide temelde üç tür ihtiyati tedbir bulunmaktadır. Bunlar:
- Talep edilen durumun mevcudiyetini korumak ve yargılama sonunda verilen kararın icrasını mümkün hale getirmek için teminat amacıyla yapılan tedbirler,
- Dava konusunu koruma altına almak ya da mahkeme kararının icrasını gerçekleştirmek amacı gütmeyen, ancak tarafların menfaatlerine uygun düşecek şekilde ana uyuşmazlık konusunun düzenlenmesini sağlayan düzenleme amaçlı tedbirler,
- Taraflar arasındaki hukuki uyuşmazlığın, geçici olmak ve talepte bulunan tarafın tam olarak tatmin edilmemesi hususu gözetilmek şartıyla eda amaçlı tedbirlerdir.
İhtiyati Tedbir Talebi Nereye Ve Nasıl Yapılır?
Özel kanunlarda aksi bir hüküm öngörülmediği sürece talep olmaksızın tedbir kararı verilmesi mümkün değildir. Dava öncesinde istem sahibi, dava sırasında ise davacı, taraf ve dava ehliyetleri var olmak şartıyla tedbir talebinde bulunabilirler. Dava ehliyetleri bulunmayanlar yasal temsilcileri aracılığıyla bu haklarını kullanabilirler. Bunun yanında ilgili kişinin davayı takip yetkisinin de varlığı gerekir. İhtiyati tedbirin talep edilmesiyle birlikte dava açılmış olmaz. Dava öncesinde talep söz konusuysa talep dilekçesi asıl davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkemeye sunulur ve değişik iş adıyla işleme alınır. Dava sırasında tedbir talebinin sunulacağı mahkeme ise asıl davayı görmekte olan mahkemedir. Talepler bir talep dilekçesi ile veya dava dilekçesi ile mahkemeye sunulur. Dava açıldıktan sonra tarafların, hukuki yarar şartıyla tedbir talebinde bulunması mümkündür. Kural olarak hakimin somut olayın özelliklerine göre belirleyeceği teminat, talep edenden istenir. Bu sayede haksız bir tedbir talep edilmişse karşı tarafın uğrayacağı zararların tazmini bir nevi garantilenmiş olur.
İhtiyati Tedbir Talebi Dilekçesi Nasıl Hazırlanır?
Tek başına tedbir isteminde bulunulacaksa verilen talep dilekçesi görevli ve yetkili mahkemeye hitaben yazılır ve istemde bulunan ile karşı tarafın kimlik bilgileri eklenir. Sonrasında tedbir istenen konu belirtilir, istenen tedbirin türü yazılır ve telafisi zor zararların önüne geçilmesi gibi gerekçeler açıklanır. Daha sonra tedbir talebini haklı ve gerekli kılan hukuki deliller gösterilir. Son olarak tedbir talebi belirtilir ve dilekçe istemde bulunan tarafından imza edilir. Dava dilekçesinde de aynı zamanda tedbir isteminde bulunulabilir. Uygulamada genellikle ihtiyati tedbir içerikli dava dilekçelerinde sayfanın sağ üstüne dava dilekçesinin tedbir istemli olduğu yazılır.
İhtiyati Tedbir Talebi Reddedilirse Ne Olur?
Mahkeme tedbir alınmasına gerek olmadığı ya da tedbir talebinin haksız olduğu kanaatine varabilir. Bu tür durumlarda tedbir talebi reddedilir. Bu ret kararı neticesinde doğrudan kanun yoluna başvurulabilir. Ayrıca talebi reddedilen taraf, dava sırasında yeni koşullar doğmuşsa yeniden tedbir talebinde bulunabilir.
İhtiyati Tedbir Talebi Kabul Edilirse Ne Olur?
Talebi kabul edilen taraf bir hafta içinde bu kararın uygulanmasını ilgililerden istemek zorundadır. Eğer talepte bulunan kişi bu süre içerisinde kararın uygulanmasını istemezse sonradan dava açmış olsa dahi tedbir kararı kendiliğinden ortadan kalkar. Dava açılmadan önce bu kararın alınması halinde ilgili, iki hafta içinde esasa ilişkin davasını açmak ve açtığı davayla ilgili evrakı tedbiri uygulayan memura ibraz etmek zorundadır. Aksi halde yine tedbir kararı kendiliğinden kalkar.
İhtiyati Tedbir Kararına İtiraz Mümkün Müdür?
Karşı taraf dinlenilmeden tedbir kararı verilmiş ise, karşı taraf ya da üçüncü kişiler tedbir kararına itiraz edebilir. Ancak bu itiraz aksine karar verilmedikçe kararın icrasını durdurmaz. Karşı taraf dinlenildiği halde tedbir kararı verilmişse bu karara karşı itiraz yoluna gidilemez ancak kanunun yeni düzenlemesi gereği istinaf kanun yoluna başvurulabilir. Karşı taraf tedbirin uygulanmasında hazır bulunuyorsa uygulanma tarihinden; hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulandığına ilişkin tutanağın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren bir hafta içinde mahkemenin yetkisine, teminata veya tedbir şartlarına itirazda bulunabilir. Bu sayılanlar dışında bir sebeple veya süresi dışında itiraz edilmişse mahkeme tarafından dikkate alınmaz.
İhtiyati Tedbir Kararına İtiraz Dilekçesi Nasıl Yazılır?
Tedbir kararını veren mahkemeye hitaben yazılır ve itiraz eden ile istemde bulunanın kimlik bilgileri eklenir. Sonrasında tedbirin kaldırılması istemi ve itirazın haklı gerekçeleri açıklanır. Son olarak hukuki dayanaklar gösterilir ve talep istenir ardından itiraz eden tarafından imza edilir.
Teminatsız İhtiyati Tedbir Yargıtay Kararı Var Mıdır?
Tedbir talebi resmi bir belgeye veya kesin bir delile dayanmaktaysa talep eden, teminat göstermeksizin tedbir kararı verilmesini isteyebilir. Zira bu tür durumlarda istemde bulunanın haksız çıkma ve dolayısıyla karşı tarafın haksız zarara uğrama ihtimali oldukça zayıftır. Bu nedenle karşı tarafın zarar tazmininin garanti altına alınması gerekmez. Konuyla ilgili Yargıtay Kararı da şu şekildedir:
“Davacı ihtiyati tedbir isteminin teminatsız olarak kabulüne karar verilmesini talep ettiğinden teminat konusundaki yasal düzenlemelerinde açıklanması gerekmiştir. Hangi hallerde teminat gösterilmesi gerektiği çeşitli kanun hükümlerinde düzenlenmiştir.
6100 sayılı HMK’nun 392/1 maddesinde ihtiyati tedbir talep eden, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır. Talep, resmi belgeye, başkaca kesin bir delile dayanıyor veya durum ve koşullar gerektiriyorsa mahkeme gerekçesini açıkça belirtmek şartıyla teminat alınmamasına da karar verebilir.” (Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2013/6173 E. 2013/6983 K.)
İhtiyati tedbir ile ilgili merak ettiğiniz soruları sayfanın alt kısmında bulunan form aracılığıyla bizlere iletebilirsiniz.
