Şikayet, bazı suçlarda failin yargılanabilmesinin hem anahtarıdır hem de engelidir. Soruşturması ve kovuşturması şikayete bağlı suçlarda, suçtan zarar görenin, failin yargılanmasında bir sakınca görmediğini ve yargılanmasını istediğini belirtmesi şeklinde karşımıza çıkar. Bu tip suçlarda savcılık ve mahkemeler kendiliğinden harekete geçemez, suçu araştıramaz ve faili cezalandıramaz. Hatta şikayet başta var olduğu halde yargılama sürecinde geri alındıysa yargılamaya devam edilemez. Bu nedenle ceza hukuku kapsamında şikayet kurumu, süreleri ve usulü önemli bir yer tutmaktadır.
Şikayet ile ilgili sıkça sorulan soruların cevapları aşağıda belirtilmiştir. Konu ile ilgili başkaca sorularınızın olması halinde sayfanın en altından sorularınızı büromuza iletebilirsiniz.
Şikayet Nedir?
Şikayet, suçtan zarar gören kişinin ilgili suçla ilgili soruşturma ve kovuşturma yapılmasını istemesi şeklinde ifade edilebilir. Aynı zamanda soruşturma ve kovuşturma engelidir. Yani şikayetin mevcut olmadığı durumlarda, fiil suç teşkil etse bile fail yargılanamaz. Ceza hukukunda suç, kural olarak kamuya karşı işlenir. Bu sebeple çoğu suçta soruşturma yapılabilmesi için savcılığın bu durumdan haberdar olması yeterlidir, ayrıca şikayetçi olunması gerekmez. Ancak kanun, bazı hallerde soruşturma ve kovuşturmaya başlanabilmesi ya da başlandıktan sonra devam edilebilmesi için suçtan zarar görenin şikayetçi olmasını ve şikayetinin tüm yargılama sürecinde devam etmesini aramaktadır.
Şikayete Bağlı Suçlar Nelerdir?
Soruşturma ve kovuşturmasının şikayet üzerinde yapılacağı kanunda belirtilen suçlar şikayete bağlı suçlardır. Şikayete bağlı suçların belli başlıları şu şekilde sıralanabilir:
- Basit kasten yaralama ve taksirle yaralama suçu
- Basit cinsel saldırı suçu ve nitelikli cinsel saldırının eşe karşı işlenmesi
- Reşit olmayanla cinsel ilişki ve cinsel taciz suçu
- Tehdit suçu
- Hakaret suçu
- Konut dokunulmazlığını ihlal suçu
- Kişinin huzur ve sükununu bozma suçu
- Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu
- Hırsızlık suçu ve nitelikli hırsızlığın belirli kişilere karşı işlenmesi
- Mala zarar verme suçu ve nitelikli mala zarar vermenin belirli kişilere karşı işlenmesi
- Dolandırıcılık suçunun alacağı tahsil amacıyla işlenmesi
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu
- Hileli iflas ve taksirli iflas suçu
Uygulamada sıkça karşılaşılan şikayete bağlı suçlar yukarıda sayılmış olmakla birlikte bunlarla sınırlı değildir. Bir suçun şikayete bağlı olup olmadığı o suçun düzenlendiği kanun hükmünden anlaşılmaktadır.
Şikayet Nereye Yapılır?
Suçtan zarar gören kişi, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına suça ilişkin şikayette bulunabilir. Şikayetin valilik, kaymakamlık ya da mahkemeye yapılması halinde beyan ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. Yurtdışında işlenmiş fakat ülkemizde takibi gereken suçlar için Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da şikayette bulunulabilir. Eğer bir kamu görevinin yürütülmesiyle alakalı bir suç işlenmişse ilgili idareye yapılan şikayet de Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. Kanunda merciler sayılmış olsa da ceza muhakemesi mevzuatında kıyas mümkün olduğundan hatalı mercie yapılan başvuruların da ilgili kuruma gönderileceği ve bu süreçte herhangi bir hak kaybının ve süre aşımının olmayacağının kabulü gerekmektedir.
Şikayet Nasıl Yapılır?
Yazılı olarak dilekçe ile ya da tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak ilgili mercilere yapılabilir.
Şikayet Dilekçesi Ne Şekilde Olmalıdır?
Şikayetin geçerliliği yazılı şekilde olmasına bağlıdır. Yazının elle yazılması zorunlu değildir fakat şikayetçinin elle atılmış imzası gerekir. Tüzel kişi adına şikayette bulunuluyorsa yetkili kişinin imzası gerekir. Şikayete bağlı bir suçun varlığı kovuşturma evresinde anlaşılırsa, şikayetin eksikliği yargılamayı durdurmaz. Suçtan zarar gören açıkça şikayetten vazgeçmediği sürece yargılamaya devam edilir.
Şikayet Dilekçe Örneği Hangi Hususları Barındırmalıdır?
Açıkça ve katı şekil şartları öngörülmüş olmamakla birlikte, kovuşturma talebinin belirtilmesi gerektiği kabul edilmektedir. Bu kapsamda “şikayetçiyim”, “davacıyım”, “cezalandırılmasını istiyorum” gibi ibareleri içinde barındırmalıdır. Eğer kamu görevlileri hakkında şikayette bulunulacaksa genel ve soyut ithamlarda bulunulmaması; suçun ne olduğunun, olayın detaylarının ve ciddiyetinin açıkça belirtilmesi; bunların delillere dayandırılması gerekmektedir.
Şikayet Dilekçesi Örneği İçeriğinde Neler Olmaz?
Şikayetin şarta bağlı olmamasının kabulü gerekmektedir. Örneğin “Başka şehre taşınırsa şikayetçi değilim, taşınmazsa şikayetçiyim.” şeklinde bir ifadenin kabulü beklenemez. Ancak bu husus tartışmalıdır. Yargıtay da “Zararımı karşılarsa şikayetçi olmam, karşılamazsa şikayetçiyim.” şeklindeki ifadeyi şikayet şartının gerçekleşmesi olarak kabul etmiştir. Suçun oluştuğunun şüpheye mahal vermeyecek şekilde ortaya konulduğu durumlarda failin açıkça kim olduğunun bilinmesine ve belirtilmesine gerek yoktur. Ayrıca bu durumda suçtan zarar görenin kimlik ve adres bilgilerindeki eksiklik şikayetin varlığını zedelemez. Önemli olan suçun varlığı ve bunun ispatlanmış olmasıdır.
Şikayet Süresi Ne Kadardır?
Şikayete yetkili kişi altı ay içinde şikayette bulunmadığı takdirde o suçla ilgili soruşturma ve kovuşturma yapılamaz. Bu süre hak düşürücü süredir. Atı aylık süre, fiilin ve failin bilindiği ya da öğrenildiği günden itibaren işlemeye başlar. Kusuru olmadan bu süreyi geçiren kimse kusursuz olduğunu ispat etmekle birlikte eski hale getirme isteminde bulunabilir.
Şikayet Zamanaşımı Süresi Var Mıdır?
Öngörülen altı aylık süre suçun işlendiği andan itibaren işlemeye başlamaz, suçun ve failin öğrenilmesi aranır. Buna karşılık kanunda öngörülen dava zamanaşımı süreleri suçun işlendiği andan itibaren işlemeye başlar. Bu durumda şikayetin süresi hiçbir şekilde zamanaşımı süresini geçemez. Yani şikayetin süresinin üst sınırı suçun dava zamanaşımı süresidir.
Dolandırıcılık Şikayet Şartına Tabi Mi?
Kural olarak dolandırıcılık suçunun soruşturma ve kovuşturmasının yapılabilmesi için şikayet aranmaz. Ancak kanun hükmü gereği bir alacağı tahsil amacıyla bu suç işlenirse suçun takibi ve yargılanması şikayet üzerine yapılabilir. Alacaklı olan kişi, kendi alacağını tahsil edebilmek yani hakkını alabilmek için böyle bir yola başvurmak zorunda olduğunu hissedebilir. Zira insanların alacaklarını almak için büyük uğraşlar ve zaman kayıpları yaşadıkları açık bir olgudur. Dolayısıyla alacağı tahsil amacıyla dolandırıcılık suçunun takibinin şikayete tabi olması hakkaniyete uygun bir düzenleme olmuştur.
Uyuşturucu İçenleri Şikayet Edersek Ne Olur?
Kullanmak için uyuşturucu ve uyarıcı madde satın almak veya kullanmak suçu şikayete tabi değildir. Dolayısıyla uyuşturucu kullanma suçunda şikayet süresi aranmaz. Suçun tabi olduğu dava zamanaşımı içerisinde her zaman soruşturması ve kovuşturması yapılabilir. Bu kapsamda uyuşturucu içen birini şikayet ederseniz bu durum şikayet kapsamında değil ihbar kapsamındadır. Bu nedenle daha sonra şikayetten vazgeçmek gibi bir seçeneğiniz yoktur. Çünkü bu suçun soruşturması ve kovuşturması resen yapılır.
Şikayet Yargıtay Kararları
“Mağdurun kollukça alınan beyanında arkadaşı olan sanığın olay günü saat 11.00 sıralarında cama gelerek cep telefonunda kontür olmadığını söyleyip bir süreliğine cep telefonunu istemesi üzerine kendisine cep telefonunu verdiğini, telefonu alarak yanından ayrıldığını ve geri getirmediğinin iddia olunması karşısında sanığın eyleminin subutu halinde açıktan gerçekleşmesi halinde TCK’nın 141/1. maddesinde düzenlenen hırsızlık suçunu buna karşılık bina yada eklentisi niteliğinde bulunan yerde işlenmesi halinde ise TCK’nın 142/1-b maddesinde düzenlenen hırsızlık suçunu oluşturacağı ve bu sebeple şikayet yokluğu nedeni ile düşme kararı verilemeyeceği gözetilmeksizin 5271 sayılı CMK nın 147, 191/3 ve 193. maddelere aykırı olarak, sanığın usulünce dinlenip savunması alınmadan şikayet yokluğu nedeniyle yazılı şekilde düşme kararı verilmesi;… Bozmayı gerektirmiş…” (Yargıtay 6. Ceza Dairesi 2021/4414 E. 2021/20100 K.)
“Sanıkların üzerlerine atılı 5237 sayılı TCK’nın 150/1. maddesi delaletiyle aynı Yasa’nın 86/2. maddesinde düzenlenen kasten yaralama suçunun, takibinin şikayete tabi olduğu, 5237 sayılı TCK’nın 73/5. maddesine göre, takibi şikayete bağlı suçlarda sanıklardan biri hakkındaki vazgeçmenin diğer sanıklara da sirayet edeceğinin hüküm altına alındığı, mağdur …’ın 23.10.2020 tarihli oturumda sanık …’tan şikayetçi olmadığını beyan etmesi ve şikayetin bölünmezliği kuralı gereğince, vazgeçmenin diğer sanıklar … ve …’ı da kapsadığının anlaşılması karşısında 5237 sayılı TCK’nın 73/4. ve 5271 sayılı CMK’nın 223/8. maddeleri uyarınca sanıklar …, … ve …’dan şikayetten vazgeçmeyi kabul edip etmedikleri sorularak sonucuna göre sanıkların hukuki durumlarının değerlendirilmesinde zorunluluk bulunması hususu da belirlenmiş olup, bu yönden de kanun yararına bozma isteminde bulunulup bulunulmayacağının takdiri için dosyanın Adalet Bakanlığı’na sunulmak üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na GÖNDERİLMESİNE, 22/12/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.” (Yargıtay 6. Ceza Dairesi 2021/24184 E. 2021/20208 K.)
