Paylı mülkiyet, birden çok kimsenin bir eşyanın tamamı üzerinde, aynı zamanda ve oranları belirli olmak üzere malik olmalarını ifade eder. Başka bir deyişle, en az iki kişinin aynı sürede bölünmemiş bir eşya üzerindeki mülkiyeti anlamına gelmektedir. Burada önemli olan mülkiyete konu eşyanın bölünmemiş olmasıdır. Paylı mülkiyette paylar haline bölünmüş ve birlikte mülkiyeti ifade eden tek bir mülkiyet söz konusudur. Fiilen bölünmüş ve birbirinden bağımsız mülkiyete konu olmuş eşya üzerinde paylı mülkiyetten söz edilmez. Paylı mülkiyetin en önemli unsurlardan biride pay oranlarının belirlenmiş olmasıdır. Her malik payı oranında hak ve yükümlülüklere sahiptir. Aynı eşya üzerinde farklı mülkiyetlerin kurulması paylı mülkiyet oluşturmaz, aynı zamanda tek ve birlikte mülkiyet olması gerekir. Paylı mülkiyetten söz edebilmek için önemli bir kıstasta öncelikle mülkiyetin doğmuş olmasıdır. Ortada bir mülkiyet yokken paylı mülkiyetten söz etmek mümkün değildir.
Paylı mülkiyete konu eşya bölünmez ancak mülkiyetten doğan bazı hak ve yükümlülükler bölünebilmektedir. Paydaşlar bölünebilen haklar ve yükümlüklere payları oranında sahiptir. Bölünemeyen hak ve yükümlülüklere ise birlikte sahip olurlar.
Paylı mülkiyetin doğması hukuki işlemden, mahkeme kararından veya kanundan kaynaklanabilir. Birden fazla kişi bir araya gelerek taşınır veya taşınmaz bir eşyaya hukuki işlem yoluyla paylı malik olabilirler. Hukuki işlem ile paylı mülkiyet tahsisi ölüme bağlı hukuki işlemle de söz konusu olabilir. Bir kimse örneğin vasiyetname düzenleyerek; bir şeyin birden fazla kişiye bırakılması yoluyla paylı mülkiyet kurulmasına sebep olabilir. Birden fazla kişinin yetkili mahkemede tescile zorlama davası açması ve hâkimin bu yönde karar vermesi halinde mahkeme kararı ile paylı mülkiyet kurulur. Miras ortaklığı bulunan bir durumda mahkemeden elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesinin talep edilmesi halinde de mahkeme kararıyla paylı mülkiyet kurulur. Son olarak da kanundan kaynaklı birçok nedenle paylı mülkiyet ilişkisi kurulabilmektedir. Bu konuda sormak istediğiniz soruları sayfanın alt kısmında bulunan form aracılığı ile bizlere iletebilirsiniz.
Paylı Mülkiyet Satılır mı?
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere eşya üzerindeki mülkiyetin bölünebilir kısımları bakımından pay sahiplerinin hak ve yükümlülükleri söz konusu olabilmektedir. Bu bakımdan her paydaş, payı üzerinde diğer paydaşlardan bağımsız bir şekilde tasarruf hakkına sahiptir. Dolayısıyla da her paydaş payını diğer paydaşlardan bağımsız bir şekilde devredebilir ancak her paydaş bağımsız tasarruf yetkisine sahip olsa da bu konuda bazı sınırlamalar mevcuttur. Bu sınırlamalar kanundan veyahut paydaşlar arasında kurulacak bir anlaşmadan doğabilir. Kanundan kaynaklanan sınırlamalardan biri; diğer paydaşların yasal önalım hakkıdır. Yani paydaşlardan biri payını satmak istemesi halinde diğer paydaşların kanundan kaynaklanan önalım hakkı söz konusudur. Burada belirtilmesi gereken bir husus ise yasal önalım hakkı yalnızca paylı mülkiyete tabi taşınmazlar için geçerlidir. Taşınır mallar bakımından böyle bir durum söz konusu değildir.
Yasal önalım hakkı sözleşme ile tanınan önalım hakkından önce gelir. Payını satmak isteyen paydaş diğer paydaşlara bildirim yaptıktan sonra 3 ay, herhalde satıştan itibaren 2 yıl geçmesi itibariyle yasal önalım hakkı düşer. Yasal önalım hakkı, alıcıya karşı yalnızca dava yoluyla ileri sürülebilir. Bir diğer sınırlama ise evlilik hukukundan doğar. Edinilmiş mallara katılım rejimi ve paylaşmalı mal ayrılığı rejimine tabi evlilikler bakımından eşlerin hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar paylı mülkiyette sayılır. Bu bakımdan bu tür mallarda diğer eşin rızası olmaksızın pay üzerinde tasarruf yapılamaz. Dolayısıyla da bu tür payların satışı da diğer eşin rızasına bağlıdır. Son olarak paydaşlar kendi aralarında yapacağı sözleşme yoluyla pay satışı hakkında sınırlamalar getirebilir. Paydaşlar belirli süre ile paylarını devretmeyeceğine dair sözleşme yapabilirler. Böyle bir sözleşme yapılması halinde bu tapu siciline şerh verilmelidir. Aksi taktirde sözleşme ileri sürülemez.
Paylı Mülkiyetin İcra Yoluyla Satışı
Bilindiği üzere muaccel olmuş bir borcun yerine getirilmemesi halinde borçlu icra yoluyla takip olunabilir. Bu yolla borcun takibi halinde borçlunun paylı mülkiyete tabi bir payı var ise alacaklı bunu haczedebilir, iflas masasına kaydedebilir ve icra yoluyla satışını isteyebilir.
Paylı Mülkiyette Ortaklığın Giderilmesi
Bu noktada iki yol mevcuttur: Ortaklar yapacakları sözleşme ile ortaklığın giderilmesine karar verebilir ya da ortaklığın giderilmesini dava yoluyla gerçekleştirebilir. Kural olarak her paydaş ortaklığın giderilmesini isteyebilir. Ortaklığın giderilmesi ile paylı mülkiyet sona erer. Paylı mülkiyete konu mal bölünebilir ise bölünerek, bölünemez ise satılıp paraya çevrilerek ortaklık giderilir. Bölünerek ortaklığın giderilmesi halinde her pay ayrı ayrı mülkiyete konu olabilecektir. Mal bölünemez ise satılıp paraya çevrilerek her paydaşa payı oranında paylaştırılır. Paydaşların anlaşarak sözleşme ile malı paylaşmaları halinde rızai paylaşım; paydaşlardan birinin istemi ile mahkeme kararıyla paylaştırmanın yapılması halinde kazai paylaşım söz konusu olur. Rızai ya da kazai paylaşım malın bölünerek paylaşılması veya paraya çevrilerek paylaşılması şeklinde olabilir.
Ortaklığın giderilmesi herhangi bir sınırlamaya tabi olmadıkça, herhangi bir paydaş paylaştırma isteminde bulunabilir. Paylaşmayı isteme hakkı yalnızca paydaşlara aittir. Bu nedenle mal üzerinde sınırlı ayni hak ya da kişisel hak sahibi olanlar paylaştırma isteyemez. Paydaşlar yapacakları sözleşme ile paylaştırma isteme hakkını en fazla 10 yıl süreyle sınırlandırabilir. Yapılacak bu sözleşme taşınmazlar bakımından tapuya şerh verilebilir; böylece bu sınırlama yeni paydaşları da bağlayacaktır. Taşınırlar bakımından ise böyle bir şerh söz konusu olmadığı için paylaştırma isteme hakkının sınırlandırılması yeni paydaşı bağlamaz.
Mirasta Paylı Mülkiyet
Miras yoluyla paylı mülkiyet kurulabilmesi için tüm mirasçıların elbirliğini bozduğuna dair yazılı istemi olmalı ya da bu yönde mahkeme kararı olmalıdır.
Elbirliği Mülkiyeti Nedir?
Kanun ya da kanunda öngörülen sözleşmeler ile oluşturulan topluluklar sebebiyle malların mülkiyetine birlikte sahip olunması elbirliği mülkiyetidir. Bir diğer ifadeyle, birden çok kişinin aralarında önceden mevcut olan topluluk ilişkine bağlı olarak mal ya da mallar üzerindeki mülkiyete sahip olmasıdır. Bu topluluk ilişkisi ancak kanunun öngördüğü şekillerde olmalıdır. Yani kanunda öngörülen haller dışında sözleşme ile elbirliği mülkiyeti kurulamaz. Bu topluluk ilişkileri; mal ortaklığı, aile malları ortaklığı, miras ortaklığı ve adi ortaklıktır.
Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Çevrilmesi
Ortaklardan herhangi birinin istemi üzerine elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete çevrilebilir. Bu istem ile paylı mülkiyete dönüştürülmesi talep edilen eşya üzerinde paylı mülkiyet tahsis edilir. Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi istemi Sulh Hukuk Hakimliğine yapılır.
Elbirliği Mülkiyeti Paylı Mülkiyet Arasındaki Fark
- Paylı mülkiyette, paydaşlar arası ortaklık mülkiyet ilişkisinden doğmaktadır. Elbirliği mülkiyetinde ise ortaklar arasındaki mülkiyet ilişkisi elbirliği mülkiyeti kurulmadan önceki kişisel bir ilişkiye dayanmaktadır
- Elbirliği mülkiyetinde ortakların hepsinin hakkı, birlikte mülkiyete konu eşyalar üzerinde yaygınken; paylı mülkiyette ortakların her birinin belirli oranda payları söz konusudur.
- Paylı mülkiyette malın yönetimi bakımından ortakların tek başına yapabileceği ve birlikte yapabileceği işler vardır. Elbirliği mülkiyetindeki malın yönetimi konusunda ortakların oybirliği aranmaktadır.
- Elbirliği mülkiyeti kanundan ya da kanun kaynaklı hukuki işlem veya olaylardan doğabilir. Yani kanunun öngördüğü haller ile sınırlıdır. Paylı mülkiyette böyle bir sınırlama söz konusu değildir.
Paylı mülkiyet konusunda sormak istediğiniz soruları sayfanın alt kısmında bulunan form aracılığı ile bizlere iletebilirsiniz.
